شرکت در آزمون آنلاین علوم و فنون ادبی 1 - درس چهارم: تاریخ ادبیات پیش از اسلام و قرن‌های اولیه هجری | آزمون شماره 17718

زبان را به ترکی بیاراستی / ز کیخسرو، از وی نشان خواستی

بابل ز شاخ سرو به گلبانگ پهلوی / می‌خواند دوش درس مقامات معنوی

اگر چه عرض هنر پیش یار بی‌ادبی است / زبان خموش ولیکن دهان پر از عربی است

هنرور کند با زبان سروری / بگوید اگر فارسی دری

شاعران این عصر، بیشتر به واقعیت بیرونی نظر داشتند و مفاهیم ذهنی آنان از قلمرو تعالیم کلّی اخلاقی فراتر نمی‌رفت.

آوردن موعظه و نصیحت در شعر پارسی از آغاز قرن چهارم معمول گردید و در این باب، قطعه‌های کوتاهی سروده شد؛ امّا کسی که قصیده تمام و کمال در این موضوع سرود، کسایی مروزی بود.

شعر مدحی یا مدیحه‌سرایی که از آغاز ادب فارسی به پیروی از شعر عربی معمول گشت، با شاعران بزرگ درباری و مدح پادشاهان و رجال دربار جایگاه خود را از دست داد.

شعر حکمی و اندرزی در این دوره به‌وجود آمد ولی در دوره سلجوقیان به پختگی رسید.

در حوزه ادبی عراق عجم در قرن ششم، شاعرانی مانند خاقانی و نظامی سبک شعر را از سبک رایج در نواحی دیگر متمایز ساختند.

تا حدود اوایل قرن ششم، تقلید شاعران از سبک سامانی و غزنوی در کنار برخی ابتکارات ادامه داشت.

از میان رفتن لغات مهجور فارسی و به‌کارگیری عبارات و واژگان دشوار به عنوان ردیف در اشعار، از ویژگی‌های زبانی سبک عراقی هستند.

از آثار مشهور نثر فنی این دوره می‌توان به «کشف‌الاسرار و عده‌الابرار» و «کلیله و دمنه» اشاره کرد. 

ناصرخسرو و کسایی

عنصری و فردوسی

رودکی و شهید بلخی

فرخی و منوچهری