برای تشخیص آرایههای ادبی مانند کنایه، مجاز و استعاره در یک بیت شعر، باید به مفاهیم و ساختار کلمات دقت کرد.
- کنایه: به کار بردن کلمه یا عبارتی که معنای ظاهری آن متفاوت از معنای مورد نظر است. مثلاً "دستش بسته است" کنایه از "فقیر بودن" یا "نداشتن توان مالی" است.
- مجاز: استفاده از کلمهای به جای کلمه دیگر که بین آنها رابطهای وجود دارد. مثلاً "فلانی سرشناس است" که در آن "سر" مجاز از "شهرت" است.
- استعاره: نسبت دادن یک چیز به چیز دیگر بدون آوردن رابطۀ تشبیه. مثلاً "فلانی دریاست" که در آن شخص به دریا تشبیه شده است.
گامبهگام:
- بیت مورد نظر را با دقت بخوانید و کلمات کلیدی را شناسایی کنید.
- معنای ظاهری و باطنی کلمات را در نظر بگیرید.
- بررسی کنید که آیا کلمه یا عبارتی معنای غیرمستقیم دارد (کنایه).
- دنبال کلماتی باشید که به جای چیز دیگری به کار رفتهاند (مجاز).
- تشخیص دهید که آیا چیزی به چیز دیگری نسبت داده شده است بدون اینکه تشبیهی آورده شود (استعاره).
پاسخ نهایی: با تحلیل دقیق و در نظر گرفتن روابط بین کلمات میتوان آرایههای ادبی را تشخیص داد.
مثال مشابه: در بیت "دستم از دنیا کوتاه و دل پر از درد" "دست کوتاه" کنایه از ناتوانی است.
