تلمیح و تضمین دو آرایه ادبی هستند که در شعر و نثر فارسی به کار میروند.
تلمیح به معنی اشاره به داستانها، اساطیر، آیات، احادیث و روایات است. شاعر یا نویسنده با استفاده از تلمیح، کلمه یا عبارتی را به کار میبرد که خواننده را به یاد داستانی یا مفهومی خاص میاندازد.
تضمین به معنی آوردن عبارتی از شعر یا نثر دیگری در شعر یا نثر خود است. در تضمین، شاعر یا نویسنده بخشی از سخن دیگران را در اثر خود میآورد و آن را با سخن خود ترکیب میکند.
تفاوت اصلی بین تلمیح و تضمین در این است که تلمیح اشارهای غیرمستقیم به متنی دیگر است، در حالی که تضمین، آوردن مستقیم عبارتی از اثر دیگری در اثر خود است.
به عنوان مثال، اگر شاعری بگوید "من همانم که در بند توام از روز ازل"، او دارد به داستان آفرینش و پیوند انسان با خدا اشاره میکند که تلمیح است. اما اگر بیت "به نام خداوند جان و خرد" را در شعری بیاورد، دارد بیت فردوسی را تضمین میکند.