خلاصه درس بازرگان و پسران

بازرگان خردمند، فرزندانش را پند مي‌دهد که دستيابي به زندگي آرام، مقام و پاداش آخرت تنها با سه چيز ممکن است: کسب مال از راه درست و نگهداري آن، بخشندگي، و مراقبت از خويش. او بيان مي‌کند که تنبلي و خودخواهي بي‌ثمر است و تنها دانش، هنر و فضيلت است که انسان را ارزشمند و شناخته‌شده مي‌سازد؛ همان‌گونه که دانه پس از روييدن نمود مي‌يابد.

پدر خانواده به بچه‌ها مي‌گويد براي داشتن زندگي خوب بايد درست کار کنند، پول را درست نگه دارند، به ديگران کمک کنند و از خود مراقبت کنند. او مي‌گويد تنبلي باعث فقر مي‌شود و انسان بايد دانش و هنر ياد بگيرد تا در جامعه ارزش داشته باشد.

بازرگان سالخورده روزي فرزندانش را گرد هم مي‌آورد و راز کاميابي را برايشان بازگو مي‌کند. او مي‌گويد رسيدن به آسايش، بزرگي و سعادت آخرت در گرو تلاش درست، بخشندگي و مراقبت از خويش است. هشدار مي‌دهد که بي‌توجهي به مال، تنبلي و خودخواهي انسان را تباه مي‌کند. سپس يادآور مي‌شود که ارزش حقيقي انسان در هنر و فضيلت اوست؛ همان‌سان که دانه پس از روييدن شناخته مي‌شود و بي‌هنران همچون موشِ مزاحم از دل‌ها رانده مي‌شوند.

بازرگان سالخورده، روزي فرزندانش را کنار هم نشاند و رازهاي کاميابي را برايشان بازگو کرد: تلاش درست، بخشندگي و مراقبت. او هشدار داد که دنيا با تنبلان مهربان نيست و تنها کساني که هنر و دانشي در وجود خود مي‌پرورانند، مانند دانه‌اي که از خاک سربرمي‌آورد، ديده و ارزشمند مي‌شوند.