فیلم علوم و فنون ادبی 1 - درس یکم: مبانی تحلیل متن | استاد محمد یونس صادقیان

ترحم بر پلنگ تیز دندان/ ستمکاری بود بر گوسفندان

گاوان و خران باربردار/ به ز آدمیان مردمآزار

گر انصاف خواهی سگ ناشناس/ به از آدمی‌زاده‌ی ناسپاس

هر که فریادرس روز مصیبت خواهد/ گو در ایام سلامت به جوانمردی کوش

طریق عشق پر آشوب و فتنه است ای دل/بیفتد آن که در این راه با شتاب رود

ز گرد خوان نگون فلک طمع نتوان داشت/ که بی ملامت صد غصه یک نواله برآید

در پای تو افتادن شایسته دمی باشد/ترک سر خود گفتن شایسته غمی باشد

دم درکش از ملامتم ای دوست زینهار/کین درد عاشقی به ملامت فزون شود

سخن در پرده می‌گویم، چو گل از غنچه بیرون آی/که بیش از پنج روزی نیست حکم میر نوروزی (لحن تعلیمی)

شب عاشقان بی دل چه شبی دراز باشد/تو بیا کز اول شب در صبح باز باشد (لحن تغزلی)

چه سال‌های فراوان و عمرهای دراز/که خلق بر سر ما بر زمین بخواهد رفت (لحن طنز)

چنین گفت کامروز تخت و کلاه/مرا زیبد این تاج و گنج و سپاه (لحن حماسی)

پیش از شناسایی لحن مناسب با حال و هوای محتوای اثر، خواندن اتفاق می‌افتد.

نخستین گام مؤثر در رویارویی با متن، خوانش دقیق آن است.

یکی از آسان‌ترین و کاربردی‌ترین شیوه‌ها این است که متن از سه دیدگاه زبان، ادبیات و فکر؛ یعنی در سه قلمرو بررسی شود.

لازم است تمام اثر یک‌باره و بی‌گسست خوانده شود تا درک ارتباط طولی و فهم محتوایی دچار اختلال نشود.

گفت جانم از محبان دور نیست/ لیک بیرونآمدن دستور نیست

چه نیکو گفت با جمشید دستور/ که با نادان نه شیون باد نه سور

خاصه گنه من که پس از طاعت ایزد/ در خدمت دستور ملک بودم هموار

همیرفت با او دو دستور او/ که دستور بودند و گنجور او