برای حل این سوال باید مفهوم مجاز و علاقه شباهت را بدانیم. مجاز به کلمه یا عبارتی گفته میشود که در معنای غیر حقیقی خود به کار رفته است. علاقه شباهت نیز زمانی است که بین دو چیز شباهتی وجود دارد و به همین دلیل یکی به جای دیگری به کار میرود.
- در بیت «سحر چون خسرو خاور علم بر کوهساران زد/به دست مرحمت یارم در امیدواران زد» «خسرو خاور» کنایه از خورشید است و «علم بر کوهساران زدن» مجاز به معنای تابیدن بر کوهها است که به دلیل شباهت بین تابش خورشید و برافراشتن علم به کار رفته است.
- در بیت «شوخی نرگس نگر که پیش تو بشکفت/چشم دریده ادب نگاه ندارد» «نرگس» مجاز به چشم است و «شوخی نرگس» به دلیل شباهت بین نرگس و چشم به کار رفته است.
- در بیت «گذار بر ظلمات است خضر راهی کو/مباد کاتش محرومی آب ما ببرد» «ظلمات» مجاز به مشکلات و سختیها است و به دلیل شباهت بین تاریکی و مشکلات به کار رفته است.
- در بیت «ای سرو خرامان گذری از در رحمت/وی ماه درفشان نظری از سر رافت» «سرو خرامان» و «ماه درفشان» مجاز به معشوق هستند و به دلیل شباهت بین سرو و ماه با معشوق به کار رفتهاند.
راهنمایی کوتاه: در همه ابیات باید مجاز و علاقه شباهت را بررسی کنیم.
گامبهگام:
۱) مفهوم مجاز و علاقه شباهت را در ادبیات فارسی مرور کنید.
۲) هر یک از ابیات داده شده را به دقت بررسی کنید.
۳) واژههای مجاز و نوع علاقه آنها را در هر بیت شناسایی کنید.
۴) مقایسه کنید که کدام یک از گزینهها با بقیه متفاوت است.
پاسخ نهایی: گزینه «گذار بر ظلمات است خضر راهی کو/مباد کاتش محرومی آب ما ببرد» زیرا «ظلمات» مجاز به مشکلات است و علاقه آن شباهت نیست بلکه استعاره است.
مثال مشابه: در بیت «لبش گرچه به کام من آب حیات داد/هنوز بر لب من خشک اثر زان لب ملامت داد» «لب» مجاز به ناز و کرشمه معشوق است و علاقه آن شباهت است.
اگر میخواهی بیشتر یاد بگیری: به بررسی سایر آرایههای ادبی مانند استعاره، کنایه و تشبیه بپرداز.
